Auðlegð er afrakstur verslunar- og samningsfrelsis.

Auðugustu og öflugustu ríki sögunnar síðastliðin 5000 árin eiga það öll sameiginlegt að hafa auðgast á verslun. En ekki bara einhvernveginn verslun, heldur frjálsri verslun.

Fróðlegt hefði verið að ræða við skipherra á kaupskipum sem sigldu um Miðjarðarhafið og fluttu vörur milli mestu hervelda og verslunarstórvelda fornaldar. Grikkir, fönikíumenn, spartverjar, karþagómenn, rómverjar og allir aðrir sem einhvers voru megandi á sínum mektarárum urðu allir ríkir á verslun, frjálsri verslun.

Íslendingar supu þunnt seyði af verslun sinni við útlendinga frá siðaskiptunum 1551 og allt til þess að verslun var gefin frjáls, að nafninu til snemma á 19. Öldinni.  Við erum að tala um 350 ár, tólf kynslóðir íslendinga sem urðu að sætta sig við verðlagseftirlit og tilskipun að ofan um verðlag á öllu sem framleitt var í landinu. Fátæktin var tryggð með opinberum tilskipunum.

En,  hvað er frjáls verslun? Hver er þýðing þess að geta stundað frjálsa verslun alla daga?

Með frjálsri verslun má ná fram  réttlátri verðlagningu á því sem selt er vegna þess að um viðskiptin ríkir samningsfrelsi. Enginn þarf að láta af hendi vöru þannig að hann greiði með verði hennar nema til komi einhverskonar íhlutun ríkisvaldsins, oftast þannig að viðkomandi er þvingaður til þess að tapa á viðskiptunum, t.d. þegar ríkið flytur fé milli atvinnugreina með því að skrá gengi gjaldmiðilsins rangt. Kannast nokkur við það?  Við eðlilegar aðstæður ræðst niðurstaða viðskiptanna á grundvelli frjálsra samninga frjálsra einstaklinga eða félaga.

Samningsfrelsið er eitt mikilvægasta aflið, grundvallarstef í uppbyggingu og verðmætasköpun frjálsra samfélaga sem byggja vilja vegferð og afkomu sína á þeirri auðlegð sem skapast í viðskiptum. Þessi  hugtök eru algerlega samofin og verða aldrei sundur skilin - sama hvað einræðis og einokunarseggir rembast við. Samningsfrelsið tryggir okkur rétt til þess að velja okkur viðsemjendur og samningsefni: Kaup og kjör o.s.frv.

Hvort tveggja er í stöðugri hættu vegna pólitískra afskipta og takmarkalausrar peningagræðgi einstaklinga og hirðsveina sem þeir einatt koma sér upp í stjórnkerfum frjálsra ríkja eða ríkjasambanda. Það er einokunarhneigðin sem víða sýnir sitt krumpaða fés. Oftast í nafni hagræðingar og stærðarhagfræði.

Þegar ríki hefur komið sér upp frjálsu viðskiptaumhverfi blasir við næsta vandamál: Hvernig á að tryggja afkomu þeirra sem framleiða og selja vöruna gagnvart brölti þeirra sem starfa hjá ríkisvaldinu  í þá átt að hirða allan ágóða af vinnu þeirra og snilli? Allt í nafni félagslegs réttlætis og jöfnuðar. Skattheimtan og félagsleg ábyrgð er komin á það stig víða í frjálsum ríkjum að í mánuði hverjum sem telur 22 -24 virka daga, hefur rekstrareiningin einn til tvo daga til þess að kapitalisera og endurnýja sig. Restin fer í að afla og standa skil á opinberum fjármunum.

Sjálfs er höndin hollust segir einhversstaðar. Að ágóðavoninni frágenginni eru menn komnir í Gulagið. En einstaklingurinn lætur ekki hlunnfara sig til lengdar.

Á árum Sovétsins og samyrkjunnar á hinu risavaxna flatlendi Rússlands og annarra Sovétlýðvelda máttu einstaklingar eiga 2% landsins sem annars tilheyrði samyrkjubúunum. 90% af garðyrkjuframleiðslu Sovétríkjanna komu af þessum 2%-um ræktanlegs lands sem lutu einkaréttarlegum reglum. Úrval þessarar framleiðslu var selt gegn staðgreiðslu í bandaríkjadollurum og bestu viðskiptavinirnir voru að sjálfsögðu opinberir embættismenn.