Frá Lehman til MF Global: Eru endurhverf bankaviðskipti aðal ástæða krísunnar og viðbragðanna?

Endurhverf bankaviðskipti eru athyglisvert fyrirbrigði. Í þeim skiptum afhendir lánveitandinn lántakanum fé eða aðrar peningalegar eignir en þiggur í staðinn veðtryggingar, t.d. í hlutabréfum, verðbréfum, fasteignum eða öðru sem hann telur viðunandi. Lántakinn lofar á móti að endurkaupa hinar veðsettu eignir og greiða til baka lánsupphæðina með umsömdum vöxtum að umsömdum fresti liðnum.

Í flestum þróuðum ríkjum gilda nokkuð strangar reglur um þessa tegund bankaviðskipta, en mismunandi þó og þegar eitthvað fer úrskeiðis reynir á dómskerfið og rannsóknaraðila. Þeirra hlutverk er að tryggja að fé eða aðrar eignir sem t.d. vogunarsjóðir og fjárfestingarbankar eru að höndla með lúti reglum um áhættu, hagsmunaárekstra, innherjaviðskipti og fleira sem til álita kemur. Sagan sem hér fylgir á eftir sýnir hvílík nauðung liggur við að skilið verði á milli almennra viðskiptabanka og sparisjóða annarsvegar og fjárfestingarbanka og vogunarsjóða hins vegar.

Hræðslan sem einkennir viðbrögð og aðgerðir Evrópusambandsins og hina yfirgengilegu spillingu, samtryggingu, hagsmunaárekstra og innvortis bankahreinsanir beggja vegna Atlantshafsins bendir til þess að mikið sé á seyði.

Það hefði á rólegri tímum þótt lítil frétt ein og sér að fjárfestingarbanki eins og MF Global í miðborg Chicago rúllaði á hausinn á dögunum. En annað er nú að koma á daginn. Komið hefur í ljós að allt að tveir milljarðar dollara af peningalegum innistæðum í þessum banka eru TÝNDIR.  Forstjóri  MF Global er aldeilis hlessa og segist í blaðaviðtölum algerlega grunlaus um hvað hafi orðið af fénu. Hann er lygalaupur sem treystir á að samtryggingin milli bankahagsmuna, pressunnar, eftirlitsaðila og dómstóla - haldi gagnvart grunlausum innstæðueigendum hjá MF Global. Þess má geta að naglinn sem lokaði líkkistunni yfir MF Global var trú stjórnenda bankans á ríkisskuldabréf frá ýmsum gjaldþrota Evrópulöndum. Margt bendir til að MF Global hafi týnt þessu fé í endurhverfum viðskiptum í Bretlandi.

Margt bendir til að MF Global hafi nýtt sér afar rýmilegar reglur, aðallega í Bretlandi um reikningshald fyrir þeim verðmætum sem verið var að veðsetja í endurhverfum viðskiptum bankans með alþjóðlegar fjárskuldbindingar og hvernig hann fjármagnaði starfsemi sína þar í landi.

Það er t.d álit starfsmanna Alþjóða Gjaldeyrissjóðsins - þessu til nánari skýringar, að á árinu 2007 hafi bandarískir bankar grætt um 4.0 trilljarða  dollara (Ísl: billjónir) á endurhverfum viðskptum út á veðsetingar að nafnvirði um 1.0 trilljarð dollara, semsagt um 400% hagnaðarhlutfall. Á árinu 2009 var þessi hagnaður þeirra fallinn í um 2,9 trilljarða dollara skv. sömu heimildum.

En þetta er ekki allt. Margt bendir til að þessir hugsanlegu 2.0 milljarðar dollara af peningalegum innstæðum á sparisjóðsreikningum í eigu viðskiptavina MF Global hafi verið fluttir til Bretlands og víðar ÁN þess að eigendur fjárins vissu af því (já, við erum að tala um reiðufé, ekki verðbréf eða innlagnir í sameignar- / vogunrsjóði).  Skýringin á því að MF Global gat gert þessar ráðstafanir með reiðufé er m.a. sú að reikningsskilastaðlar krefjast þess ekki að viðkomandi banki sýni innstæðurnar á eignarhlið efnahagsreiknings. Það var því útilokað að utanaðkomandi gætu séð hvað þeir voru að gera. Greiðslufall evrópskra ríkja á skuldabréfum og verðfall þeirra bréfa er það sem lýsir upp þessi víðtæku umboðssvik sem MF Global gæti verið sekur um. Það sem er enn ískyggilegra er að bandarískir fjárfestingarbankar og fleiri slíkir virðast hafa gert svipaða hluti árum saman með vitund yfirvalda. Sé það rétt er það dauðadómur yfir bandaríska fjármálakerfinu í heild.

Vandræði stjórnenda MF Global eru þó rétt að byrja, því skv. heimildum reyndi Jon Corzine forstjóri MF Global að hafa áhrif á afstöðu og hugsanlegar aðgerðir bandaríska fjármálaeftirlitsins fyrir tveimur árum síðan. Þær aðgerðir áttu að sögn að hafa áhrif á starfsemi banka í endurhverfum viðskiptum.

Hversu stór er þá hlutur endurhverfra bankaviðskipta í gjaldþroti Evrópu? Sennilega mjög stór. Aðal vísbendingin kemur frá vorinu 2008. Á síðustu vikunum og mánuðunum fyrir fall Lehman bankans tóku stjórnendur hans að færa fé í afar miklu magni frá Bretlandi til Bandaríkjanna. Það var áreiðanlega ekki gert af þeirri ástæðu einni að þeir hafi óttast að Bretland væri komið að hruni. Breska fjármálakerfið nötraði  í áfalllinu en það er engu að síður rökrétt að álykta að Lehman hafi verið í sömu stöðu gagnvart sínum viðskiptavinum og MF Global er í dag. 

Íslenskir bankar vou með í þessum leik og það átti sinn þátt í því að breska stjórnin beitti nauðvörn gegn íslenskum bankamönnum sem stóðu í nákvæmlega því sama í ágúst 2008 og starfsmenn Lehman nokkrum mánuðum áður. Þeir voru að flytja fé frá Bretlandi án þess að gera grein fyrir því og lugu að íslenskum ráðamönnum um eðli þess sem þeir voru að gera.

Vitað er að franska og þýska bankakerfið riðar til falls vegna líkra ráðstafana í lánastarfsemi sinni. Flækjan sem Angela Merkel og Nikolas Sarkosy hafa nú tekið pólitíska ábyrgð á að greiða úr er margfalt stærri en nokkur getur ímyndað sér. En staðan í Evrópu er komin á það stig að hrökkvi upp úr þeim eitt raunsætt orð um hver hún er í raun, þá er ballið búið.  Evrusósíalisminn er eins og skrímsli á hælum þeirra. Ef þau nema staðar verða þau honum að bráð.

Athugasemdir

[Guðmundur Ásgeirsson, 10.12.2011 kl. 16:21]

Fyrr í þessari viku lækkaði evrópski seðlabankinn bindiskyldu um helming, úr 2% í 1%, og slakaði um leið á skilyrðum um gæði sem pappírar þurfa að uppfylla til að vera veðhæfir í endurhverfum viðskiptum.

Í siðustu viku riðaði stór franskur banki til falls og skömmu áður fór stór belgískur banki á hausinn, en áætlun um björgun/endurreisn hans með aðild Belgíu, Frakklands og Luxemborg, virðist ætla að misheppnast vegna samstöðuleysis um skiptingu kostnaðar.

Sé hugsað til atburðanna haustið 2008 á Íslandi, þá eru líkindin með atburðarásinni í Evrópu núna nánast óhugnanleg.

Miðvestur Evrópa er búin að lenda í "Glitnismáli", er á frumstigum "Icesave máls", og ástarbréfin eiga eftir að springa í loft upp líka nema Lisabon sáttmálanum verði breytt þannig að ECB fái heimild til innstæðulausrar peningaprentunar.

[Guðmundur Kjartansson, 10.12.2011 kl. 21:20]

Sæll Guðmundur og takk fyrir aths. og fín skrif á blogginu ... þú veist hvað þeir eruað segja; "inflate or default!"

Erfið spurning .......

[Eggert Guðmundsson, 10.12.2011 kl. 23:19]

Hvers vegna er verið að verja Evruna?

Hvers vegna er ekki farið í afskriftir á skuldum Evrópuríkja?

Ef það verður farið í nauðsynlegar afskriftir þá hrinur fjármálakerfi heimsins mjög líklega. Það er ekki vitað hversu miklar skuldbindingar /vafningar,  eru á móti  raunskuldum hvers Evrópuríkis eða annarra ríkja, sem liggja hjá spegulentum heimsfjármagnsins.

Hversu oft er búið að lána sömu grunnupphæðina og með hvaða ávöxtun?

Hversu útbreitt verður útlánatapið?

[Guðmundur Kjartansson, 11.12.2011 kl. 00:21]

Hér eru engin einföld svör ... margt hefur komið okkur í þessa stöðu, en ein stærsta ástæðan er í fyrri hlutanum óráðsía; lausung í ríksfjármálum, falsað ríkisbókhald þar sem forysturíkin horfðu með blinda auganu og spákaupmennska sem vogunarsjóðir og aðrir veislugestir hafa staðið fyrir er síðari tíma fyrirbrigði. Þeir hika ekki við að knésetja heilu ríkin - eins og gert var við Ísland. Við erum ekki búin að bíta úr nálinni með þessa 400-600 milljarða sem Seðlabankinn stoppaði af með gjaldeyrishöftunum.

Aðferðafræðin sem æðstu embættismenn og stjórnmálaforingjar hafa beitt og ætla að halda áfram að beita er það sem best væri sagt á ensku "managed destruction", m.ö.o. það á að láta hótelið í Brussel brenna hægt og rólega, eitt herbergi í einu. Það er nákvæmlega það sem er í gangi. Þessi atburðarás er hönnuð til þess að koma í veg fyrir almennt panic ástand. Spurningin er hve lengi það tekst. Sennilega fram að þeim tíma að verðólgan og eignaupptakan hefst fyrir alvöru, s.s. þegar greiðsla skuldanna hefst.

Þá geta þeir sagst hafa stjórn á hlutunum án þess að ljúga meiru en einn dag í einu.

Tími er kominn til að draga upp alveg nýja mynd fyrir framtíðina, þar sem Evrópa byggir sambúð sína á virðingu fyrir þjóðlegu sjálfstæði þeirra sem það vilja, efnahagssamvinnu, friði, þróunaraðstoð við fátækari ríki, samvinnu í heilbrigðis- og menningarmálum þar sem samvinna norðurlandanna og vinátta gæti orðið fyrirmyndin. 

Dellan sem franskir stjórnmálamenn bera mesta ábyrgð á, henni verður að linna. Þeir eru illa haldnir af einhverskonar fortíðarþrá og löngun eftir áhrifum á alþjóðlegum vettvangi sem Frakkland hefur löngu glatað.